حتما» برای شما هم پیش آمده است که یک کتاب داستان یا یک کتاب شعر را خوانده باشید و مفهوم آن را به خوبی درک کرده باشید ولی در برخورد با یک فرد با تجربه تر یا یک کتاب دیگر متوجه شوید که مفاهیم دیگری نیز در آن متن موجود بوده که شاید شما متوجه نشده اید یا اصلا» با آن مخالفید.
اینجا این سوال پیش می آید که کدام یک درست ترند؟ ولی این سوال در بیش تر موارد غلط است چون در مورد یک اثر هنری برداشت فقط به شخص خواننده ربط دارد و با توانایی ذهن او متناسب است و در بیش تر موارد اینکه یک برداشت را حذف کنیم کار اشتباهی است که متاسفانه بسیار هم انجام می شود و به مرگ تخیل می انجامد.مثلا» شعر حافظ یکی از تعبیر پذیرترین ها در ادبیات فارسی است و به همین علت است که از آن برای فال استفاده می شد (وشاید الان هم می شود) چون هر کس با توجه به شرایط خود شعری را می خواند و بنا به حال خودش آن را تعبیر می کند و این حس را در او به وجود می آورد که حافظ این شعر را برای او سروده است!مثلا» در این بیت:در کوی نیکنامی ما را گذر ندادند/گر تو نمی پسندی تغییر کن قضا را بارها این بیت به عنوان سندی بر جبرگرا بودن حافظ استفاده شده است ولی بعد ها این مفهوم بیان شد که حافظ در اینجا به طنز سخن گفته و در واقع عقیده جبر گرا را به مسخره گرفته است! این به شما مربوط است که کدام را انتخاب کنید ولی نمی توانید دیگری را غلط بدانید.
اگر ما بخواهیم معنای هنر را یکی فرض کنیم دیگر هنری وجود ندارد بلکه یک شکل تک بعد است ولی زیبایی هنر این است که هر سلیقه ای بتواند آن را درک کند آن گونه که هست و این برای هر کس تفاوت دارد.البته ایراد کار اینجا است که از ابتدا این را دانش آموزان یاد می دهیم که برای شعر یک معنی را یاد بگیرند و در امتحان آن را بنویسند و این باعث می شود درس ادبیات آن ها به درسی تبدیل شود که فقط حفظ کردن را به کار می گیرد و در آن هیچ جایی برای ذوق هنری نیست.این زمینه در ناخودآگاه ذهن می ماند و فرد در بزرگ سالی هم همواره به دنبال یک مفهوم از هر اثر هنری است و بقیه را اشتباه می پندارد.در این حال کسی نمی تواند او را متوجه این اشتباه کند و در واقع مدارس ما کسی را به جامعه وارد کرده اند که معنی لذت بردن از اثر ادبی را نمی داند.
اگر ما معتقد باشیم یک اثر ادبی معانی مختلفی و گاه متضادی می تواند داشته باشد می توانیم درک بهتری داشته باشیم و سعی کنیم به نکاتی پی ببریم که شاید هیچ کس آن را درک نکرده است و در واقع پرده از راز هایی برداریم که هنرمند آن ها را فقط برای ما – نه کس دیگری – خلق کرده است.
13 